Đề bài: Phân tích diễn biến tâm trạng Chí Phèo (truyện ngắn: “Chí Phèo” của Nam Cao) từ buổi sáng sau khi gặp Thị Nở đến khi kết thúc cuộc đời để làm nổi rõ bi kịch của nhân vật này.
Dịch vụ: gia sư văn, gia sư văn tại nhà
Hướng dẫn làm bài
1. Khái quát tác giả, tác phẩm và bi kịch nhân vật
a. Nam Cao (1915 – 1951) là nhà văn
hiện thực lớn có tư tưởng nhân đạo vừa sâu sắc, vừa mới mẻ, độc đáo.
Sáng tác của ông trước Cách mạng xoay quanh hai đề tài chính là trí thức
tiểu tư sản và người nông dân cùng khổ. Điều làm ông day dứt đến đau
đớn là tình trạng nhân cách con người bị hủy hoại.
Là nhà văn có biệt tài phân tích tâm lí, Nam Cao đã
khám phá ra những diễn biến nội tâm nhân vật vừa tất yếu, vừa bất ngờ
rất thú vị.
Qua việc tìm hiểu diễn biến tâm trạng Chí Phèo từ buổi
sáng sau khi gặp Thị Nở đến khi kết thúc cuộc đời, chúng ta cũng có thể
thấy rõ điều đó.
b. “Chí Phèo” là kiệt tác của Nam Cao
về đề tài người nông dân và là kết tinh khá đầy đủ cho tài năng của Nam
Cao. Tác phẩm đi sâu vào tấn bi kịch tinh thần của nhân vật chính Chí
Phèo.
Bi kịch của Chí Phèo gồm hai bi kịch nối tiếp nhau.
Thứ nhất, bi kịch bị tha hóa, đầy đọa lăng nhục, từ một
con người nông dân lương thiện bị xã hội biến thành một kẻ bất lương,
thậm chí thành “con quỷ dữ”.
Bi kịch thứ hai là bị từ chối quyền làm người.
Đoạn mô tả Chí Phèo từ buổi sáng sau khi gặp Thị Nở đến khi kết thúc cuộc đời thuộc bi kịch thứ hai.
2. Phân tích cụ thể diễn biến tâm trạng Chí Phèo.
a. Trước hết là sự thức tỉnh. Bắt đầu là tỉnh rượu.
“Sau những cơn say vô tận”, “bây giờ thì hắn tỉnh” sau
đêm gặp Thị Nở, Chí Phèo đã sống lại những cảm xúc đầy nhân tính. Hắn
cảm nhận được không gian xung quanh với “cái lều ẩm thấp mới chỉ lờ mờ”.
Đặc biệt hắn đã cảm nhận được những âm thanh quen thuộc của cuộc sống
quanh mình: “Tiếng cười nói của những người đi chợ; tiếng gõ mái chèo
đuổi cá, tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ quá!”.
Những âm thanh bình dị ấy ngày nào chả có, nhưng xưa
nay, vì say hắn bị xã hội làm cho “mù điếc cả tâm hồn”, không nghe được.
Giờ đây được Thị Nở làm cho tâm hồn hắn sáng tỏ, thì những âm thanh ấy
bỗng vọng sâu vào trái tim hắn như tiếng gọi tha thiết của sự sống.
Cùng với sự cảm nhận bức tranh cuộc sống xung quanh,
Chí Phèo cũng đã cảm nhận được một cách thấm thía về tình trạng thê thảm
của bản thân mình (già nua, cô độc, trắng tay).
Đoạn đối thoại của hai người đàn bà đã gợi nhắc cho hắn
mơ ước về một gia đình hạnh phúc, bình dị. Nhưng giờ đây, Chí chỉ thấy
một thực tại buồn bã, cô đơn: “Chí Phèo dường như đã trông thấy trước
tuổi già của hắn, đói rét, ốm đau và cô độc, điều này còn đáng sợ hơn
đói rét và ốm đau”.
b. Sau khi tỉnh rượu, Chí Phèo tỉnh
ngộ và hi vọng. Chí Phèo ăn bát cháo hành được trao từ bàn tay ấm nóng
đầy tình thương của Thị Nở, hắn vô cùng cảm động và thực sự phục sinh
tâm hồn. Hắn “rất ngạc nhiên”, “mắt hắn hình như ươn ướt”, bởi vì “đây
là lần thứ nhất hán được người ta cho cái gì”.
Hắn nhận ra “Trời ơi, chào mới thơm làm sao!”. Hương vị
của bát chào hành hay hương vị của tình yêu chân thành và cảm động,
hạnh phúc giản dị và thấm thía lần đầut tiên Chí Phèo được hưởng đã đánh
thức nhân tính vùi dập bấy lâu?
“Trời ơi! Hắn thèm lương thiện, hắn muốn làm hòa với
mọi người biết bao! Thị Nở sẽ mở đường cho hắn”, mọi người sẽ lại nhận
hắn vào cái xã hội bằng phẳng của những con người lương thiện. Chúng sẽ
làm thành một cặp rất xứng đôi. Chúng nhất định sẽ lấy nhau. Câu trả lời
của Thị Nở lúc này sẽ quyết định số phận của Chí: được kết nạp lại xã
hội loài người hay vĩnh viễn bị đày đọa trong kiếp sống thú vật?
Chí Phèo hồi hộp hi vọng. Nhưng cánh của hi vọng vừa hé
mở thì đã bị đóng sầm ngay lại. Vì bà cô không cho Thị Nở “đâm đầu” đi
lấy “thằng chỉ có một nghề là rạch mặt ăn vạ”.
Chí Phèo nghĩ ngợi một lát rồi bỗng nhiên “ngẩn người”.
Hắn “sửng sốt”. Hắn lôi rượu ra uống. “Nhưng càng uống càng tỉnh ra!
Chao ôi! Buồn”. Hắn cứ thoảng lấy hơi cháo hành - hơi của tình yêu hạnh
phúc đang sắp tuột khỏi bàn tay cố níu kéo của Chí và “ôm mặt khóc rưng
rức”. Đây chính là đỉnh điểm của bi kịch tinh thần trong Chí Phèo.
c. Quằn quại trong đau khổ và tuyệt
vọng, Chí Phèo lại xách dao ra đi. Nhưng hắn không rẽ vào nhà Thị Nở như
đã dự định ban đầu (đến đâm chết con đĩ Nở và con khọm già kia) mà đến
thẳng nhà Bá Kiến. Trong cơn say, hắn càng thấm thía tội ác của kẻ đã
cướp đi hình người và hồn người của hắn. Chí Phèo đã vung lưỡi dao căm
thù lên giết chết Bá Kiến và quay lại tự kết liễu cuộc đời. Chí Phèo
chết vì không tìm ra lối thoát, vì xã hội không cho hắn sống.
Gấp trang sách “Chí Phèo” lại, ta vẫn nghe văng vẳng
đâu đây câu hỏi găy gắt đến tuyệt vọng của Chí: “Ai cho tao lương
thiện?”. Đó là “Một câu hỏi lớn. Không lời đáp” còn làm day dứt hàng
triệu trái tim người đọc: Làm thế nào để được sống cuộc sống con người
trong cái xã hội tàn bạo vùi dập nhân tính ấy? Đấy cũng chính là bi kịch
lớn nhất ở nhân vật yêu quý này.
Tác phẩm kết thúc, Chí Phèo Chết. Nhưng dường như hiện
tượng Chí Phèo - hiện tượng hàng vạn người nông dân lương thiện bị xã
hội đẩy vào con đường tha hóa, lưu manh hóa và khi ý thức nhân phẩm trở
về thì bị xã hội lạnh lùng cự tuyệt vẫn chưa chấm dứt. Chi tiết cái lò
gạch bỏ không, vắng người qua lại hiện ra ở cuối tác phẩm khi Thị Nở
nhìn nhanh xuống bụng, bỗng tưởng tượng ra hình ảnh này đã nói với ta
điều gì đó.
Kết luận
Quá trình diễn biến tâm trạng nói trên của Chí Phèo đã
làm nổi rõ bi kịch: “Sinh ra là người mà không được làm người”. Qua đó,
Nam Cao đã bày tỏ sự cảm thông sâu sắc với khát vọng lương thiện trong
con người và sự bế tắc của hiện thực xã hội bấy giờ.
Giáo viên Nguyễn Quang Ninh
Trung tâm Hocmai.vn
Trung tâm Hocmai.vn
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét